Nadat een middel is gegeven en er een bepaalde reactie geweest is, maar het ziektegeval niet meer verder komt en het middel dus volledig is benut, wordt het tijd na wat natuurlijke rust om het symptomenbeeld opnieuw te bekijken (follow-up) en weer een voorschrift te maken; dit is dan het Tweede voorschrift . Als het genezingsproces dus tot stilstand komt of neiging tot achteruitgang heeft, of het eerste voorschrift heeft veranderingen in de symptomatologie gebracht die blijvend zijn, wordt het tijd een tweede voorschrift te overwegen. Zolang er nog veranderingen gaande zijn en er dus nog reactie is op het middel, moet men wachten anders kan men geen verantwoorde beslissing nemen. De meeste fouten worden gemaakt met te snel willen herhalen, of een ander middel te geven. Vooral bij een diepwerkend constitutiemiddel moet men voorzichtig zijn, want deze kunnen een fase hebben waarin ze schijnbaar niets doen. Foutieve herhaling kan een terugval door de te sterke reactie bewerkstelligen van het overigens voor inname nog goed werkende middel. Ook kan het een ernstige verergering veroorzaken en het beeld vermengen met geneesmiddel-symptomen.
Het tweede voorschrift kan zijn een:
H.A. Roberts: "Het gaat erom de werking op de levenskracht vast te stellen."
Bij het bepalen van het benodigde middel vormen we ons een beeld van de essentie van de verschijnselen en symptomen die representatief zijn voor het afweermechanisme, om achter het karakter van de verstoring van de levenskracht te komen en daardoor voorschrijven op het totaal van de symptomen. Om de werking te beoordelen moeten we juist daarom ook op deze symptomen letten.
Organon §7: "Dan moeten, als men rekening houdt met eventuele miasmata en ook bijkomende factoren (§5) niet vergeet, het ook alleen die symptomen zijn, waardoor de ziekte vraagt om en verwijst naar die medicijn, die haar helpen kan. Dan moet de totaliteit van deze symptomen, die het innerlijke wezen van de ziekte, d.w.z. de aandoening van de levenskracht naar buiten weerspiegelt, het voornaamste of enige zijn waardoor de ziekte te kennen kan geven welk middel ze nodig heeft."
Organon §153: "Bij het opzoeken van een homeopathisch specifiek geneesmiddel moet men de totaliteit der verschijnselen van de natuurlijke ziekte, ter vergelijking, leggen naast de symptomenreeks van de beschikbare medicamenten. Hierbij moet men vooral en bijna uitsluitend, oog hebben voor de meer opvallende, ongewone en typerende (karakteristieke) verschijnselen en symptomen. Want vooral die moeten precies overeenkomen met symptomen uit het gezochte geneesmiddelbeeld, wil dat middel voor genezing het meest passend zijn."
Tot het totaal van de symptomen, die de Essentie/ Gestalt/ Centrale verstoring vertegenwoordigen behoort:
Deze constitutionele symptomen en tekenen zijn zowel in chronische als acute processen objectief gezien, het meest representatief voor de oorzaak van verstoring of frustratie van de levenskracht. Dit wil niet zeggen dat de gewone symptomen geen uitdrukking van de levenskracht zijn, want alle symptomen weerspiegelen het probleem van de balancerende levenskracht, maar de waarde van deze symptomen is meer subjectief, men moet hierbij op zoek naar de manier waarop (het idee erachter) de patiënt het symptoom tot uitdrukking brengt. Hoe intensiever de Centrale Verstoring is, des te groter zal de duidelijkheid ook in de reactie zijn.
Als na een middel de oorspronkelijke symptomen die de Centrale Verstoring vertegenwoordigen, weg waren met of zonder beginverergering, maar deze met dezelfde, mindere of zelfs toegenomen intensiteit, blijvend terug zijn gekeerd, dan is er sprake van een terugval. Er kan ook sprake zijn van een gedeeltelijke terugval, in dit geval zijn sommige symptomen al geëlimineerd. In beide gevallen is dit een heel goed teken; dit geval is te genezen en het middel en potentie (simillimum) waren de juiste. In veel chronische gevallen kunnen we er zeker van zijn dat deze symptomen terugkeren, want deze zijn zelden met één enkel voorschrift of zelfs potentie te genezen.
J.T.Kent: In veel diepgewortelde chronische ziektegevallen is een lang voortgezette werking noodzakelijk. Dit kan niet in één keer bereikt worden met een enkele dosis van een hoge potentie. Het is hier beter laag in een serie van potenties te beginnen, zo is er beschikking over een flink aantal oplopende potenties. Als de patiënt dan tijdens deze serie terugkomt en zichzelf weer slechter voelt, is het, het middel wat niet meer werkt, maar niet de potentie. Hier moet op grond van de nieuwe symptomen een nieuw middel geselecteerd worden.
S.Hahnemann: Het levensbeginsel ombuigen, (zijn gevoel van de natuurlijke ziekte verminderen). J.T. Kent: Orde op zake stellen in de levenskracht. R.Sankaran: Het niveau van centrale verstoring verminderen. M.L Dhawale: De normale susceptibiliteit herstellen. M.L.Sehgal: De natuurlijke orde in het lichaam herstellen.
Het afweermechanisme brengt het organisme na het verbeteren van de levenkracht naar een nieuwe, betere gezondheidstoestand (genezingsproces). Bij diepere gevallen zal deze orde niet zo ver (kunnen) gaan en zal gedeeltelijk zijn en moet hier geleidelijker naar verdere orde toe gewerkt worden door bij terugval of stilstand te herhalen en steeds hoger in potentie te gaan. Er is principieel gezien een verstoring van de levenskracht, waar deze zich op eigen kracht niet van kan ontdoen. De levenskracht probeert d.m.v. het afweermechanisme evenwicht te herstellen in het organisme. Het zal dit op zo'n manier doen dat de symptomen het minst bedreigend zijn en zal eerst proberen deze pathologie functioneel op het afweermechanisme te houden, dit vormt de Centrale Verstoring. Als dit ontoereikend is zal zo perifeer mogelijk organisch/structurele pathologie in het leven moeten worden geroepen, de Perifere pathologie. Als het juiste middel is gegeven, verbetert dit vrijwel direct de effectiviteit van de levenskracht. Als de potentie en dosis niet helemaal goed aangepast waren aan de patiënt, kan er gelijktijdig nog een homeopathische (begin)verergering optreden, dit is de geneesmiddelziekte die in plaats van de oorspronkelijke ziekte is gekomen en sterker is. De druk op het centrum van het afweermechanisme vermindert na het afnemen van de verstoring op de levenskracht, de meer karakteristieke symptomen van het Centrum zullen dus verdwijnen of verminderen en het gevoel van welbevinden en/of de energie zal toenemen. De problematiek op zich blijft nog wel dezelfde, maar de primaire ziektegesteldheid is gewijzigd naar een meer natuurlijke passende gesteldheid. Hierdoor is de verergerende dynamische kracht van de levenskracht verminderd en de Centrale Verstoring als geheel in intensiteit afgenomen. Het totale verwerkingsvermogen van het organisme is verbeterd, doordat de oorspronkelijke buiten-proportionele/ niet passende reactie in een zekere mate genormaliseerd is. Het ziekteproces is naar een genezingsproces omgezet, doordat de reactierichting is veranderd. Anders gezegd de chronische ziekte is omgezet in een acute ziekte, met een beperkte tijdsduur.
In geval van Perifere Verstoring blijft deze structurele pathologie vooralsnog, want deze fysiologische processen volgen hun eigen tempo. Maar als er verandering van het Centrum is waar te nemen, wijst dat toch op een juist diepwerkend voorschrift. De levenskracht zal vervolgens via het afweermechanisme wel of niet vooraf gegaan door een genezingscrisis, de pathologie van deze Perifere Verstoring, zoveel als mogelijk terugtrekken, dus genezen of, indien nog noodzakelijk, volgens het verloop van de Regels van Hering naar minder bedreigende locaties brengen. Daarnaast is het wenselijk dat er een uitslag of uitscheiding ter hoogte van de huid of slijmvliezen verschijnt, met een duidelijke verbetering van de symptomen op een dieper niveau van het organisme. Dit proces kan evt. in een genezingscyclus verlopen en gepaard gaan met reactieverergeringen. Terwijl dit proces zich voltrekt, maar de genezing, de verbetering van de levenskracht nog niet volledig, d.w.z. niet diep genoeg was, zien we daardoor centraal de opvallende symptomen weer terugkeren. Het evenwicht tussen de centrale en perifere verstoring begint zich weer te herstellen. Dit is een terugval van het genezingsproces. Er moet nu voor verdere genezing hetzelfde middel of een hogere potentie herhaald worden. In het geval de gesteldheid duidelijk veranderd is, moet een ander nu meer homeopathisch middel gegeven worden.
Om tot het juiste inzicht te komen over de werking van het middel, is dus nodig goed te interpreteren of er sprake is van een:
De kennis om de veranderingen na een voorschrift goed te interpreteren is van groot belang. We verwachten natuurlijk een verbetering na een zorgvuldig geselecteerd middel, maar een verlichting van de symptomen alleen is niet voldoende:
De uitwerking van het middel maakt zich kenbaar in het:
Hierbij geldt: